تعریف مغلاطه

یعنی سوءبرداشتی که ناشی از نقص در استدلال، یا حقه یا وهم در تفکرات است که اغلب موفق به تیره و تار کردن حقایق و واقعیت ها می شود.

مغالطه (به ظاهر) منطقی چیست؟

مغالطه های (به ظاهر) منطقی یعتی استدلالات یا که می توانند اعتبار برهان را کاهش دهند. اغلب این مغالطه ها برای گمراه کردن یا دورکردن مخاطب از حقیقت بوده یا گاها برای پیروزی در استدلال به کار می روند، و مشخصه اصلی آن ها روی آوردن به احساسات و نه منطق است. اگر می خواهید استدلالات را درست ارزیابی کنید و گمراه نشوید، باید این مغاطله ها را خوب بشناسید.

این خطاها در استدلال می توانند هم عمدی و غیرعمدی باشند. مغالطه های رسمی در ساختار یا فرم خود استدلال خطا دارند، در حالی که مغالطه های غیررسمی ناشی از خطا در محتوا، بستر یا ارائه استدلال هستند.

شناسایی مغالطه (به ظاهر) منطقی کار سختی است جون اغلب به ظاهر منطقی هستند اما وقتی در ان ها اصطلاحا ریز می شویم، خطاهای بنیادی آن ها را می توانیم پیدا کنیم. برای آن که در دام مغالطه (به ظاهر) منطقی نیفتید، باید مهارت های تفکر انتقادی را در خوب بپرورانید و به درک عمیقی از اصول منطق و استدلال برسید. به این ترتیب، می توانید به شکلی موثرتر استدلالات را ارزیابی کنید و در گفتمان های منطقی شرکت کنید. خروجی کار می شود نتیجه گیری های دقیق تر و مطمئن تر.

دو نوع دسته کلی مغالطه داریم:

1. رسمی: خطایی که بعضا در فرم استدلال قابل مشاهده است. تک تک مغالطه های رسمی نتیجه گیری غلط دارند (Non-sequitur) یعنی استدلالی که نتیجه گیری اش از فرض و پیش آورد آن نمی آید و نتیجه گیری فارغ از محتوا غلط است. اصولا شناسایی این نوع مغالطه راحتتر است چون خطاهای منطقی واضحی دارند. مثال:
   • – تایید نتیجه: این مغالطه در عبارات شرطی پیدا می شود و در آن فرض می شود که گزاره شرطی معکوس درست است. مثلا، اگر باران بیاید، زمین خیس خواهد شد. حالا: زمین خیس است، پس باران آمده. اما عوامل دیگری احتمالا زمین را خیس کرده اند.
   • – نفی مقدم: شبیه به تایید نتیجه، در این مغالطه، قسمت اول گزاره شرطی نفی شده و فرد نتیجه می گیرد که نتیجه می تواند اتفاق بیفتد: مثلا، اگر درخت چنار است، برگ دارد. خب درخت روبروی من چنار نیست پس برگ ندارد. به این ترتیب، فرد انواع دیگر درخت هایی که برگ ندارند را نادیده گرفته.
2. غیررسمی: یعنی استدلالی که نتیجه گیری اش با فرض و پیش آورد ساپورت نمی شود. پیامد آن می شود: نتیجه گیری غیرقانع کننده یا غیرراضی کننده. این مغالطه ها رایج تر بوده و زمانی اتفاق می افتند که محتوای استدلال در برهان آوری خطا دارد. شناسایی آن ها همیشه ساده نیست و اغلب فرد در آن به احساسات، موارد انحرافی، یا اطلاعات نامربوط روی می آورد. مثال های رایج عبارتند از:
   • – Ad Hominem: حمله به کاراکتر فرد ارائه دهنده استدلال و نه خود استدلال او. مثلا رد استدلال یک فرد درباره تغذیه چون به اصطلاح دانشمند نیست.
   • – Straw man: بدارائه دادن استدلال فرد برای راحتتر حمله کردن یا رد کردن آن. مثلا، به کسی که از حفاظت از حیات وحش حمایت می کند بگوییم “بییشتر به ماهی ها و پرنده ها اهمیت می دهند نه آدم ها”.
   • – توسل به نادیده گیری (Appeal to ignorance): یعنی ادعا کنیم که چیزی درست است چون اثباتی برای غلط بودن آن نیامده یا بالعکس. اصولا این مغالطه در بحث هایی راجع به پدیده های ماوراءالطبیعه یا تئوری های علمی پیچیده به چشم می خورد.
   • – دوراهی کاذب: ارائه دو گزینه انگار که این دو گزینه تنها راه حل های ممکن هستند، در حالی که در واقعیت امکان های دیگری هم وجود دارد. مثلا یا با مایی یا علیه مایی.

اصلا مغالطه های (به ظاهر) منطقی چه اهمیتی دارند؟

درک مغالطه های (به ظاهر) منطقی برای تفکر انتقادی ضروری است. این نوع مغالطه ها می توانند اعتبار استدلال را زیر سوال ببرند و منجر به نتیجه گیری های غلط و گمراه کننده شوند. خیلی ها از این مغالطه ها در بحث ها، سیاست، تبلیغات، و بحث های روزمره استفاده می کنند تا دیگران را بدون ارائه استدلال محکم و درست قانع کنند.

وقتی که این مغالطه های (به ظاهر) منطقی را بشناسید، بهتر می توانید استدلالاتی که برای شما ارائه می شود را ارزیابی کنید و دیگر گمراه نخواهید شد. از آن طرف خودتان هم استدلالات درست و منطقی تری ارائه خواهید داد. در جهان مملو از اطلاعات گراه کننده، توانایی درک و پرهیز از مغالطه های (به ظاهر) منطقی مهارتی حیاتی است.

برای درک مغالطه های (به ظاهر) منطقی در استدلالات روزمره، شش مهارت را لازم دارید:

• گوش دادن با دقت: با دقت به ساختار استدلال و مربوط بودن ادعاها و شواهد توجه کنید.
• تحلیل استدلال: مشخص کنید آیا نتیجه گیری به شکلی منطقی از مفروضات آمده یا خیر. حواستان به تعمیم دهی های اغراق شده، توسل به موارد نامربوط، و حمله از طرف مقابل باشد.
• پرسش سوال: نقاط مبهم را شفاف سازی کنید و مفروضات یا روابط بین ایده ها را که منطقی به نظر نمی رسند به چالش بکشید.
• آگاهی از سوگیری: حواستان به سوگیری در خودتان باشد و دقت کنید که چطور شاید استدلال خودتان را هم خدشه دار کند. تا جای ممکن عینی یا objective باشید.
• تمرکز بر شواهد: استدلالات خودتان را مبتنی بر شواهد محکم و استدلال منطقی و نه احساسات یا مفروضات ارائه دهید.
• زیرسوال بودن مفروضات حرف مخاطب: مفروضات را از پیش مسلم فرض نکنید. آن ها را مورد پرسش قرار دهید و تلاش کنید تا با شواهد آن ها را رد یا تایید کنید.

یادتان باشد آگاهی و پرهیز از مغالطه های (به ظاهر) منطقی صرفا تمارین آکادمیک نیستند بلکه مهارت هایی ضروری هستند که تفکر شفاف و ارتباط قانع کننده تر در زندگی روزمره را برای شما فراهم می کنند.