آکادمی ویرایش ایران به عنوان تخصصی ترین مرجع مقاله نویسی در ایران، در این بخش از وبسایت، تمام اصطلاحات مهم مقاله نویسی را به شما توضیح می دهد. در ضمن این صفحه مدام به روز شده، و هر اصطلاحی که گمان می کنید جا مانده را در کامنت ها بفرمایید تا قرار دهیم.

• مقاله (paper, article): اصولاً به متنی که پس از داوری در ژورنالی چاپ می شود، مقاله می گویند (البته در منابع مختلف کمی اختلاف نظر وجود دارد که آیا paper چاپ شده است یا خیر).
• دست نوشته (manuscript): متن اولیه کار محقق است که هنوز مورد داوری و نقد قرار نگرفته.
• پذیرش یا اکسپت (accept): یعنی ژورنال (ادیتور در همکاری با داوران) متن محقق(ین) را برای چاپ در ژورنال پذیرفته است.
• رد یا ریجکت (reject): یعنی ژورنال (ادیتور در همکاری با داوران) متن محقق(ین) را برای چاپ در ژورنال نپذیرفته است.
• ریوایز (revise): درخواستی که داوران از محقق(ین) دارند تا پس از یک سری اصطلاحات دوباره متن را برای ژورنال بفرستند. دو نوع دارد. Major که اساسی است و کارهای زیادی را از محقق می خواهد (حتی اضافه کردن آزمایش، تست، و غیره) که اکثراً نیاز به داوری دوباره دارد و minor که جزئی است که معمولاً در حد یک سری جزئیات و اضافه کردن رفرنس و رفع مشکلات زبان انگلیسی و این موارد است. گاهاً به آن پذیرش مشروط هم می گویند.
• ادیتور یا سردبیر (editor / editor-in-chief): مسئول اصلی ژورنال است که تصمیم نهایی را مبنی بر پذیرش یا رد مقاله می گیرد (اصولاً بر اساس نظر داوران تصمیم می گیرد. اما در موارد بعضاً نادر حتی اگر داوری نظر مثبت یا منفی هم داشته باشد، شاید در نهایت نظر خودش را اعمال کند).
• ادیتور مدیر (Managing editor): بیشتر یعنی فردی که امور تجاری و کسب و کاری ژورنال را مدیریت می کند. معمولاً در پذیرش مقالات دخیل نیستند. اما شاید مسئول کارهای کپی ادیتینگ (قبل از چاپ کار) باشند.
• داور (reviewer / referee): فرد یا افرادی هستند که متن محقق(ین) را از نظر علمی / فنی و نگارشی بررسی و نقد می کنند تا با ارائه یک سری نظر تکمیلی (در صورت نیاز) کیفیت مقاله بهبود پیدا کند.
• داوری (Peer Review): ارزیابی متن مقاله توسط همترازان نویسنده (گان)
• ژورنال یا مجله (journal): منظور مجله ای است که تحت نظر یک سردبیر متون علمی را به چاپ می رساند. انواع مختلفی دارد مثل دسترسی آزاد، آبونمان-محور، مدل های ترکیبی و غیره.
• ناشر (Publisher): فردی یا سازمانی است که فعالیت های تجاری مربوط به چاپ یک کتاب یا مجله را برعهده دارد. مثلا Elsevier، Springer و غیره.
• پروف (Proof): نسخه محتوای تایپ ست شده است که به نویسندگان و ادیتورها ارسال می شود تا مشکلات تایپی و ظاهری کار را اصلاح کنند.
• پس گرفتن متن مقاله (withdrawal): درخواست توقف فرآیند داوری؛ حتی اگر داوری شده باشد اما چاپ نشده باشد. در برابر retraction: تقاضای نویسنده (گان) مبنی بر خارج کردن مقاله از بین مقالات چاپ شده در آن ژورنال.
• عنوان مقاله (Title): عنوانی با کمترین کلمات ممکن که محتوای مقاله، کتاب، پوستر و غیره را توصیف می کند.
• عنوان کوتاه یا Running head: نوعی سرتیتر است که در تک تک صفحات کتاب یا ژورنال تکرار می شود. در واقع کوتاه شده عنوان اصلی مقاله است و هدفش این است که خواننده (ژورنال های چاپی) حین خواندن گم نکنند که چه مقاله ای را دارند می خوانند.
• چکیده مقاله (Abstract): خلاصه ای از مهمترین نکات مقاله که معمولا تک تک قسمت های مهم مقاله را خلاصه می کند.
• کلمات کلیدی (Keywords): مشخص کننده مهم ترین کلمات به کاررفته در تحقیق است که برای موتورهای جستجو بسیار ضروری است.
• مقدمه مقاله (Introduction): اولین قسمت یک مقاله با فرمت IMRAD. هدفش بیان شفاف مسئله مورد بررسی و ارائه اطلاعات زمینه ای به خواننده است.
• مرور ادبیات مقاله (Literature or review of literature): مرور مهم ترین و مرتبط ترین منابع مربوط به موضوع مورد بررسی.
• روش ها یا متد مقاله (Methods or Materials and methods): بخش دوم یک مقاله با فرمت IMRAD. هدفش توصیف آزمایش با جزئیات کافی است تا مثلاً محقق همکار یا هم نوع شما بتواند آزمایش را تکرار کند و به همان نتایج و شبیه به آن برسد.
• نتایج مقاله (Results): بخش سوم یک مقاله با فرمت IMRAD. هدفش ارائه اطلاعات جدیدی است که از مطالعه محقق به دست آمده.
• بحث مقاله (Discussion): آخرین بخش یک مقاله با فرمت IMRAD. هدفش مچ کردن نتایج به دست آمده از مطالعه با بدنه پیشین دانش است. نکات مهم هم به صورت نتیجه گیری بیان می شوند (البته خیلی ژورنال ها نتیجه گیری را در بخشی جدا می خواهند).
• نتیجه گیری مقاله (Conclusion): بخشی است که یک سری از ژورنال ها می خواهند که در آن مهم ترین نتایج به دست آمده و بعضاً پیشنهاداتی برای آینده مطرح می شود.
• تقدیر و تشکر (Acknowledgements): بخشی از مقاله است که (بعد از بحث یا نتیجه گیری و قبل از رفرنس ها) که برای تقدیر و تشکر از افراد و سازمان ها به خاطر کمک، مشاوره، مواد، یا کمک هالی مالی ارائه شده در انجام تحقیق و نوشته آن طراحی شده است.
• منابع یا رفرنس های مقاله (References or literature cited): سرتیتری که زیر آن محقق(ین) تمام منابعی که از آن استفاده کرده اند را لیست می کنند.
• نویسنده: فردی که مشارکت فعالی در طراحی و اجرای مطالعه داشته و مسئولیت معنوی نتایج تحقیق را بر عهده می گیرد.
• نویسنده مسئول: در یک مقاله با چند نویسنده، نویسنده ای که قرار است پرسش های دفتر هیئت تحریریه و محققین دیگر را دریافت کند و پاسخ دهد.
• مشارکت کننده یا contributor: فردی است که در تحقیق گزارش شده در یک مقاله علمی یا نوشتن آن مشارکت کرده. حال شاید به عنوان نویسنده تلقی بشود شاید هم نشود (که اصولاً در این حالت از وی در بخش تقدیر و تشکر، تقدیر می کنیم).
• Digital Object Identifier (DOI): یک کد شناسایی است که به یک مقاله آنلاین نسبت داده می شود تا به کمک یک لینک ثابت در اینترنت علاقمندان به راحتی به آن دسترسی پیدا کنند.
• ضریب تأثیر یا Impact factor: معیاری که مشخص کننده تعداد میانگین استنادات دریافتی هر مقاله در یک ژورنال در دو سال گذشته یا مثلاً 5 سال گذشته.
• تضاد منافع یا conflict of interest: در علم، موقعیتی است که در آن ملاحظات مالی یا موارد دیگر شاید با عینیت محقق در انجام یا گزارش تحقیق دخالت کنند.
• IMRAD: مخفف چهار بخش اصلی مقاله یعنی مقدمه، روش ها، نتایج و بحث است (یعنی همان سازمان بندی متعارف مقاله های امروزی).
• ویراستار متن یا Manuscript editor یا Copy editor: فردی است که (یا کارمند ناشر یا ویراستار آزاد) مسئولیتش بهبود متن مقاله برای چاپ است مثلا رفع و ارتقای موارد گرامری، لغات مناسب، تضمین انسجام در متن و علائم نگارشی.
• دسترسی آزاد یا Open Access: یعنی مقالاتی که رایگان در اینترنت برای علاقمندان وجود دارند. این نو مقالات، انواع مختلفی از نظر دسترسی دارند که به کمک رنگ های مختلف بیان می شوند.
• ORCID: مخفف Open Researcher and Contributor ID: کدی است که به محققین اختصاص داده می شود تا نویسندگان مقاله همیشه یک شناسه واحد و دائمی داشته باشند تا مثلاً اسامی نویسندگان مشابه و شبیه به هم باعث برهم ریختگی وضعیت استنادات و مثلا H-Index محقق نشود.
• سرقت علمی/ادبی یا Plagiarism: ارائه کلمات یا ایده های فردی دیگر به عنوان ایده یا کلمات خود و عدم ارائه استناد.
• ژورنال غارتگر یا Predatory journal: نهادی که ادعا می کند ژورنال معتبر و مشروعی است در حالی که با اخذ وجه از نویسندگان سر آن ها را کلاه می گذارد و هیچ عایده علمی / ارتقایی برای آن ها نخواهد داشت.
• Embargo: سیاست برخی ژورنال هاست که می گوید تحقیق گزارش شده در مقاله ای که توسط آن ژورنال پذیرفته شده نمی تواند قبل از ظاهرشدن در آن ژورنال، در جای دیگری گزارش شود (مثلاً در رسانه های اجتماعی).
• Creative Commons: سازمانی است که مجوز رایگان ارائه می دهد که شرایطی که تحت آن کارهای مشخصی مثل مقالات ژورنال قابل بازتولید و یا استفاده های خاص است را بیان می کند. سایت آن: creactivecommons.org.
• کپی رایت (copyright): حق قانونی انحصاری برای بازتولید، چاپ، و فروش محصولات معنوی نوشتاری.
• آدرس (Address): مشخص کننده نویسنده (گان) (بیشتر منظور affiliation) و آدرس ایمیل آن هاست.
• داده سازی یا Fabrication: اختراع یافته های پژوهشی و نه کسب آن ها از طریق تحقیق. مصداق بارزی از نقض اخلاقیات پژوهشی است.
• قصدنامه (Letter of intent): نامه ای که مخاطبش یک منبع تامین کننده بودجه است و فرد محقق قصد دارد به آن منبع پروپوزال گرنت را ارسال کند.
• SHERPA/RoMEO: پایگاه داده ای برای سیاست های ناشرین ژورنال ها درباره کپی رایت و self-archiving. سایت آن: www.sherpa.ac.uk/romeo.
• مفهوم intention to treat: اصولا در کارآزمایی های بالینی، به تحلیل نتایج اطلاق می شود که در آن تمام بیمارانی که در اول تحقیق به صورت تصادفی به گروهی تخصیص داده شدند مورد تحلیل قرار می گیرند در حالی که پایبندی آن ها به الزامات تحقیق، کنارکشیدن آن ها از تحقیق و غیره دیگر اهمیتی ندارد.
• سوگیری یا Bias: نوعی خطای سیستماتیک است که می تواند سنجش های محقق را دچار خطا کرده یا بررسی و نتایج کار را به شکلی منفی تحت تاثیر قرار دهد. انواع رایج آن عبارتند از سوگیری شرکت کننده و سوگیری محقق.