H-index چیست؟

توضیح کامل H-index

شاخص H در سال 2005 توسط آقای هیرش پیشنهاد شد و در ژورنال Proceedings of the National Academy of Sciences of the USA چاپ شد. این شاخص یک متریک کمّی بر اساس تحلیل داده های چاپ شده به وسیله موارد چاپ شده و استنادات می باشد که هدفش ارائه تخمینی راجع به اهمیت و معناداری و به طوری کلی تاثیر دستاوردهای پژوهشی تجمعی یک محق است. بر اساس گفته های هیرش، H-index به صورت زیر تعریف می شود: یک محقق یا دانشمند h index خواهد داشت اگر N تعداد مقاله وی حداقل h استناد داشته باشد و باقی موارد (N-h) هر کدام کمتر مساوی h استناد دریافت کرده باشند.

روش محاسبه: تعداد مقالاتی (h) که حداقل h استناد دریافت کرده.

مثال: h index یعنی در بین همه مقالات چاپ شده توسط یک نویسنده، 10 تا از مقالات چاپ شده اش حداقل هر کدام 10 استناد دریافت کرده اند.

هیرش معتقد است که h index را می شود به معیارهای تک عددی دیگر مثل کل تعداد مقالات چاپ شده، کل استنادات و استنادات به ازای هر مقاله ترجیح داد. اما خود هیرش چند چالش را بر می شمارد:

• یک تک رقم  صرفا می تواند یک تخمین کلی راجع به پروفایل چندبعدی یک فرد ارائه کند و نه بیشتر؛
• فاکتورهای دیگری هم باید در کنار آن برای ارزیابی افراد در نظر گرفته شود؛
• مقادیر h مختلفی برای رشته های گوناگون وجود خواهد داشت که تقریبا توسط تعداد میانگین رفرنس های مورد استناد در یک مقاله در آن حوزه، میانگین تعداد مقالات چاپ شده توسط هر دانشمند در آن حوزه، و اندازه (تعداد محققین) آن حوزه تعیین می شود؛
• و برای یک نویسنده یا h index نسبتا پایین که چند مقاله مهم و اساسی با تعداد استنادات خیره کننده دارد، h index دستاوردهای وی را نمی تواند کاملا منعکس کند.

هیرش تاکید داشت که همه مقالات چاپ شده یک نویسنده طی کل حرفه اش باید برای h index استفاده شود.

پایگاه های داده مهمی اعم از اسکوپوس (الزویر)، WoS، و گوگل اسکالر مقادیر h index را ارائه می دهند.

نقاط قوت h index:

• معیاری برای ارزیابی تاثیر تجمعی خروجی و عملکرد یک محقق می باشد که کمیت را با کیفیت به کمک مقایسه با موارد چاپ شده در برابر استنادات می سنجد.
• این شاخص، وزن نامتناسب مقالات به شدت مورد استناد قرارگرفته یا موارد چاپ شده ای که هنوز مورد استناد قرار نگرفته اند را تصحیح می کند.
• چندین منبع، h index را به طوری اتوماتیک به عنوان گزارشات استنادی برای محققین ارائه می دهند.

نواقص h index:

• H index معیاری برای ارزیابی کل بدنه خروجی های علمی توسط یک نویسنده هست و هیچ چارچوب زمانی خاصی را در نظر نمی گیرد.
• این شاخص نسبت به موارد چاپ شده ای که به ندرت مورد استناد قرار می گیرند (مثل meeting abstracts) یا خیلی مورد استناد قرار می گیرند (مقالات مروری) حساس نیست.
• مسائل چندگونگی اسم نویسنده و نسخه های مختلف یک کار مشابه، ارائه داده های استنادی دقیق برای یک محقق را مشکل می کنند.
• این شاخص بستر و context استنادات را ارائه نمی کند.
• H index شاخص جهان شمولی در نظر گرفته نمی شود چون مقایسه نویسندگان با سابقه بالا و رشته های مختلف مشکل است. محققین جوان در موضع ضعف قرار دارند و رشته های علمی از نظر میانگین تعداد مقالات چاپ شده، رفرنس ها و استنادات با هم تفاوت دارند.
• استناددهی به خود (self-citation) یا استنادات مرامی! در بین همکاران می تواند باعث چولگی (skewness) این شاخص بشود.
• H index بر حسب داده های چاپی (publication) که در محاسبه این شاخص قرار می گیرند در بین منابع مختلف متفاوت خواهد بود.
• این شاخص رتبه بندی و ویژگی های نویسندگان همکار را برای چاپ مقالات نادیده می گیرد.
• موارد متناقض گونه ای وجود دارند که در آن ها دو نویسنده که تعداد مقالات چاپ شده مشابهی دارند و تعداد استنادات دریافتی شان با هم فرق دارد اما h index یکسان دارند. مثال: نویسنده الف هشت مقاله دارد که کلا 338 بار مورد استناد قرار گرفته اند و نویسنده ب هم هشت مقاله دارد که 28 بار مورد استناد قرار گرفته. اما هر دو نویسنده h index معادل 5 دارند اما نویسنده الف نرخ استنادگیری بالاتری نسبت به نویسنده ب دارد.

موارد جایگزین h index:

مقدار m یا m value برای تصحیح h index نسبت به زمان پیشنهاد شده است (m=h/y). طبق گفته هیرش، m مبین موفقیت یک نویسنده است و می توان آن را برای مقایسه دانشمندان با درجات سابقه مختلف استفاده کرد. مقدار m را می شود به عنوان شاخصی برای “کیفیت علمی” در نظر گرفت که مزیتش (در مقایسه با h index) این است که مقدار m از بابت مدت حرفه ای کار نویسنده تصحیح شده.

روش محاسبه: m value برابر است با شاخص h تقسیم بر تعداد سال های گذشته از اولین مقاله

بازه های h index چه می گویند؟

طبق گفته هیرش:

• H index معادل 20 بعد از 20 سال فعالیت علمی نشان دهنده یک نویسنده موفق است
• H index معادل 40 بعد از 20 سال فعالیت علمی معرف دانشمندان فوق العاده است که اکثرا در دانشگاه های برتر دنیا یا آزمایشگاه های پژوهشی بزرگ و مشهور کار می کنند.
• H index معادل 60 بعد از 20 سال یا 90 بعد از 30 سال یعنی افراد حقیقتا منحصربفرد.
• H index معادل 15 الی 20 مثلا برای فلوشیپ در انجمن ملی فیزیک لازم است.
• یا مثلا H index 45 و به بالا برای عضویت در آکادمی ملی علوم ضروری است.

مطالب مرتبط مفید

نحوه نوشتن منابع مقاله

انتخاب ژورنال برای مقاله علمی

نوشتن تقدیر و تشکر مقاله یا Acknowledgements