روایی همگرا: تعریف و مثال

روایی همگرا نوعی از روایی وابسته به معیار است که نشان می دهد یک معیار چقدر با سایر معیارهای همان سازه همبستگی دارد. روایی همگرا (convergent validity) با نشان دادن اینکه متغیرهای مختلفی که یک مفهوم را اندازه‌گیری می‌کنند به شکل قابل انتظاری با هم در ارتباط هستند، به اعتبار یافته‌های تحقیق کمک می‌کند.

نمونه هایی از روایی همگرا شامل همبستگی بین خودگزارشی و ارزیابی عملکرد یا پاسخ های نظرسنجی و مشاهدات رفتاری است.

جزئیات روایی همگرا

روایی همگرا، که گاهی اوقات روایی متجانس نیز نامیده می‌شود، یعنی تا چه حد پاسخ‌های یک آزمون یا ابزار، رابطه قوی با پاسخ‌های آزمون‌ها یا ابزارهای مفهومی مشابه نشان می‌دهند. یک سازه نه تنها باید با متغیرهای مرتبط همبستگی داشته باشد، بلکه نباید با متغیرهای غیرمشابه و نامرتبط همبستگی داشته باشد. این روایی، همراه با اعتبار متمایز، یکی از دو پایه اعتبار سازه (انجمن روانشناسی آمریکا) است.

به عنوان مثال ملموس، سنجش مبتنی بر عملکرد شنا باید با توانایی خود گزارش شده شرکت کنندگان در شنا در یک استخر مرتبط باشد.

در حوزه روانشناسی، محققی که شادی را مطالعه می کند، ممکن است از ابزار پیمایشی برای اندازه گیری متغیرهایی مانند رضایت از زندگی، فراوانی هیجانات مثبت و سطح شادی استفاده کند. برای نشان دادن روایی همگرا برای ابزار پیمایش، محقق ممکن است پاسخ ها را با سنجش های همبسته مانند خوش بینی و رضایت مقایسه کند. اگر پاسخ ها در هر دو آزمون مشابه باشند – یعنی به شدت همبستگی دارند – نشان می دهد که ابزار همان سازه را اندازه گیری می کند و بنابراین اعتبار همگرا دارد.

اعتبار سنجی همگرا را می توان با مشاهده اینکه چگونه متغیرهای مختلف از یک تست یا دستگاه با یکدیگر همبستگی دارند نشان داد. به عنوان مثال، اگر دو متغیر، اعتماد به نفس را در یک نظرسنجی اندازه گیری کنند – یکی در مورد پاسخ به یک چالش و دیگری در مورد ادراک مثبت از خود – باید به شدت با هم مرتبط باشند.

روایی همگرا به این دلیل مفید است که می تواند شواهدی را برای پایایی و دقت یک اندازه گیری ارائه دهد. این مسئله یکی از ملاحظات مهم در ایجاد اعتبار سازه است، به ویژه زمانی که یک محقق از دو روش مختلف جمع آوری داده ها مانند مشاهده مشارکتی و نظرسنجی برای جمع آوری داده ها استفاده می کند.

فراموش نکنید روایی سازه یک جزء کلیدی تحقیق است که شواهدی را ارائه می دهد که یافته های یک مطالعه بر اساس اندازه گیری هایی است که به طور دقیق سازه مورد مطالعه را منعکس می کند.

نحوه اندازه گیری روایی همگرا

آزمون های اعتبار همگرا فرض می کنند که سنجش هایی که مطالعه می کنند با یکدیگر مرتبط هستند. روایی همگرا با بررسی همبستگی بین دو یا چند ستجش از یک سازه اندازه‌گیری می‌شود.

با انجام این کار، این روایی تعیین می کند که آیا ابزارهای مختلف یک مفهوم را به روشی قابل مقایسه می سنجند یا خیر. با این حال، مهم است که ثابت کنیم که زمینه این همبستگی یک همبستگی علی است.

از نظر ریاضی، یکی از راه‌های سنجش اعتبار همزمان، آزمون آلفای کرونباخ است. این متداول‌ترین معیار سازگاری درونی است و معیاری از میزان همبستگی تک تک آیتم ها در یک مقیاس معین با یکدیگر ارائه می‌کند. هر چه مقدار آلفای کرونباخ بیشتر باشد، اعتبار همگرای معیارهای مورد آزمایش بهتر است. البته باید توجه داشت که این آمار اطلاعاتی در مورد کل اعتبار سازه یا قدرت پیش بینی یک اندازه گیری ارائه نمی دهد.

روش های دیگر برای ارزیابی روایی همگرا شامل استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل عاملی است. ضریب همبستگی پیرسون برای تعیین اینکه آیا دو یا چند متغیر با یکدیگر مرتبط هستند با اندازه گیری سطح توافق آنها استفاده می شود.

تحلیل عاملی شامل استخراج عوامل از مجموعه ای از داده های مشاهده شده و اندازه گیری اهمیت آنها در ارتباط با یکدیگر است. این روش را می توان برای تعیین ساختار زیربنایی یک سنجش  و اینکه آیا صرفا یک سازه یا چندین سازه را می سنجد استفاده می شود.

مثال هایی از اعتبار همگرا

پرسشنامه افسردگی

اگر یک روانشناس با استفاده از دو آزمون مختلف سعی در اندازه گیری افسردگی در بین یک جمعیت داشته باشد، می تواند بررسی کند که پاسخ های این آزمون ها چقدر با یکدیگر مرتبط هستند.

اگر آنها دریافتند که نتایج هر دو آزمون به شدت با یکدیگر همبستگی دارند، پس روایی همگرا ایجاد شده است؛ با این حال، اگر همبستگی معنی‌داری بین نتایج آزمون وجود نداشته باشد، ممکن است بررسی بیشتر در مورد اینکه چرا این عدم مطابقت وجود دارد ضروری باشد.

تست های هوش

محققان، اعتبار همزمان آزمون‌های هوش را با مقایسه نمرات آزمون هوش با سایر معیارهایی که توانایی‌های ذهنی مرتبط را ارزیابی می‌کنند، تأیید می‌کنند. به عنوان مثال، اگر به فردی تست هوش داده شود و سپس آزمون مهارت های کلامی را تکمیل کند، محققان می توانند نتایج هر دو آزمون را برای تعیین اینکه آیا بین این دو مجموعه از نتایج همبستگی وجود دارد یا خیر مقایسه کنند.

مثلا Firmin و همکاران (2008)، اعتبار همزمان آزمون‌های هوش را با همبستگی نمرات یک آزمون هوش جاافتاده – شاخص هوش مرکب – در برابر آزمون‌های تحت وب خود ارزیابی کردند.

این نوع مقایسه کمک می‌کند تا نشان داده شود که آزمون IQ آنچه را که مدنظر اندازه‌گیری آن است، یعنی هوش، اندازه‌گیری می‌کند، بنابراین به ایجاد اعتبار سازه کمک می‌کند.

آموزش

اعتبار همزمان برای تعیین اثربخشی روش ها و شیوه های آموزشی مهم است. به طور خاص، اعتبار همزمان یک ارزیابی، همبستگی بین عملکرد در یک تکلیف یا آزمون معین و نتایج دنیای واقعی مانند عملکرد شغلی یا پیشرفت دانش‌آموز را اندازه‌گیری می‌کند.

با بررسی این همبستگی، محققان می‌توانند تعیین کنند که آیا ارزیابی‌ها اطلاعات معناداری در مورد دانش، مهارت‌ها و توانایی‌های دانش‌آموزان به دست می‌آورند یا خیر.

به عنوان مثال، یک معلم ممکن است اعتبار همزمان ارزیابی های خود را با مقایسه نمرات دانش آموزان در آزمون ها و عملکرد آنها در ابعاد مختلف یک پروژه نهایی عملی یا کارآموزی مرتبط با موضوع ارزیابی کند.

سوالات متداول

روایی همگرا درونی است یا بیرونی؟

روایی همگرا نمونه ای از اعتبار خارجی است، زیرا به میزان مرتبط بودن معیارهای مختلف یک ساختار معین مربوط می شود.

این امر تعمیم‌پذیری، قابلیت کاربرد در موقعیت‌های عملی در جهان را تعیین می‌کند و اینکه آیا نتایج اندازه‌گیری می‌تواند در زمینه‌های دیگر قابل استفاده شود یا خیر.

تفاوت بین روایی همگرا و روایی افتراقی چیست؟

روایی افتراقی نشان می‌دهد که نتایج به‌دست‌آمده توسط یک ابزار خیلی قوی با اندازه‌گیری‌های یک صفت مشابه اما متمایز همبستگی ندارد. به عنوان مثال، بگوییم که یک شرکت در حال ارسال تست‌های مهندسین نرم‌افزار بالقوه برای سنجش میزان مهارت آنها در کدنویسی است.

نمره بالا در آزمون کدنویسی نباید به شدت با نمرات یک آزمون IQ ارتباط داشته باشد، زیرا این امر باعث می شود که آزمون کدنویسی یک تست هوش دیگر باشد.

از  آن طرف، روایی همگرا نشان می دهد که یک آزمون با معیارهای یک آزمون تثبیت شده از همان سازه همبستگی دارد. هم اعتبار افتراقی و هم اعتبار همگرا برای اندازه گیری اعتبار سازه مهم هستند (هابلی و زومبو، 2013).

تفاوت بین اعتبار همگرا و واگرا چیست؟

اعتبار واگرا نام دیگری است که برای اعتبار افتراقی استفاده می شود و حتی توسط برخی از نویسندگان معروف در حوزه سنجش و اندازه گیری استفاده شده است (به عنوان مثال، Nunnally & Bernstein، 1994)، اگرچه که اصطلاح رایج پذیرفته شده ای نیست (Hubley & Zumbo، 2013).  بنابراین، تفاوت های مشابهی بین اعتبار همگرا و واگرا و اعتبار همگرا و افتراقی وجود دارد.

مطالب مرتبط مفید

روایی سازه

روایی معیار

روایی محتوایی